Topraklama Ölçümü ve Topraklama Testi: Neden Önemlidir ve Nasıl Yapılır?

Topraklama ölçümü, elektrik tesisatlarının güvenliğini sağlamak için kritik bir adımdır. Bu ölçüm, elektriksel sistemlerde oluşabilecek tehlikeleri en aza indirerek hem insan sağlığını hem de ekipman güvenliğini korur. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) üyesi Serbest Müşavir Mühendis (SMM) belgesine sahip uzman kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir. Topraklama ölçüm cihazlarının güncel kalibrasyon belgesi ve diğer yetki belgeleri, hazırlanan raporların eklerinde mutlaka bulunmalıdır.

Topraklama Direnci Ölçüm Raporlarının Geçerlilik Alanları

Topraklama direnci ölçüm raporları, çeşitli resmi ve özel denetimlerde geçerlidir:

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) iş müfettişleri denetimleri
İş sağlığı ve güvenliği denetimleri
Tedarikçi denetimleri (sosyal sorumluluk, tekstil gibi alanlarda)
Ruhsat denetimleri (belediye, organize sanayi bölgeleri vb.)
Türk Standartları Enstitüsü (TSE) denetimleri
Diğer özel ve resmi denetimler

Topraklama raporları bir yıl süreyle geçerlidir ve bu süre sonunda yenilenmesi gerekmektedir.

Binalarda Topraklama Tesisatı Ölçümleri Ne Sıklıkla Yapılmalıdır?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde çıkarılan "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği" ve "Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği" gereğince sanayi tesisleri ve tüm iş yerlerinde topraklama tesisatının yılda en az bir kez yetkili kişiler tarafından kontrol edilmesi ve raporlanması zorunludur.

Topraklama Ölçümünün Zorunlu Olduğu Durumlar

Çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içindeki muayene, ölçme ve denetlemelerine ilişkin önerilen periyotlar şunlardır:

Elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl
Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl
Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:

Topraklama dirençlerinin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl
Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl

Sabit olmayan tesisler için:

Sabit işletme elemanları için: 1 yıl
Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay

Tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerleri ve ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesisleri için muayene, ölçme ve denetleme periyotları: 1 yılı aşamaz

Topraklama Neden Yapılır?

Topraklama, insanların ve evcil hayvanların can güvenliğini sağlamak amacıyla yapılan kritik bir uygulamadır. Topraklama, gerilimin etkin değerinin 50 voltun üzerinde olmaması gerektiği prensibine dayanır. Ayrıca, elektriksel bir hata anında (örneğin, aşırı akımlar, yalıtımın bozulması) ortaya çıkan tehlikeli akımların toprağa akıtılması için gereklidir. Bu şekilde, çalışan personelin elektrik şoklarından korunması, tesis içindeki cihazların elektrik arızalarından etkilenmemesi ve elektrik enerjisinin güvenirliğinin ve sürekliliğinin artması sağlanır.

Topraklama Ölçüm Değeri Kaç Ohm Olmalıdır?

Koruma topraklamasında yönetmelikte belirlenmiş bir sınır değer bulunmamaktadır. Bu sınır değer, sistemin türüne (TT, TN), kullanılan açma cihazlarına (sigorta türü) ve artık akım anahtarlarının (kaçak akım rölesi) varlığına bağlı olarak ölçümü yapan mühendis tarafından hesaplanmaktadır. Topraklama direncinin uygunluğu bu hesap yöntemi ile belirlenmektedir. Bu nedenle, özellikle küçük güç tüketimli işletmelerde ve evlerde artık akım anahtarlarının kullanılması önerilmektedir. Topraklama testi, özel olarak tasarlanmış topraklama direnci ölçüm cihazlarıyla yapılmaktadır.

Topraklama Raporlarının Hazırlanması

Topraklama ölçümünü yapan firmalar, en hızlı şekilde raporlarınızı teslim ederler. Bu süreçte şu adımlar izlenir:

İşyeri ziyaret edilir ve elektrik panoları, prizler, kullanılan makinelerin gövdelerinden topraklama ölçümleri alınır.
Rapor düzenlenir ve teslim edilir.
Raporun geçerli olabilmesi için arka planda mutlaka yetki belgeleri bulunmalıdır. Raporla birlikte, ilgili mühendislerin “Elektrik SMM Belgesi”, “Elektrik İç Tesislerinin Denetimi Yetki Belgesi” ve “Topraklama Ölçüm Cihazına Ait Kalibrasyon Belgesi”nin birer kopyası olmalıdır.

Topraklama Çeşitleri ve Amaçları

Topraklama türleri amacına göre üç ana başlıkta incelenmektedir:

Koruma Topraklaması: Yalıtım hatasında elektrik devresinin aşırı akım koruma cihazları ile açılmasını sağlamak için yapılır.
İşletme Topraklaması: Aktif bölümlerin ve sıfır iletkeninin topraklanmasıdır.
Fonksiyon Topraklaması: İletişim tesisinin veya bir işletme elemanının yıldırım etkilerine karşı korunması veya zayıf akım cihazlarının topraklanması gibi işlevsel amaçlarla yapılır.

Topraklama Ölçüm Noktaları

Belirtilen topraklama çeşitleri kapsamında, aşağıdaki ölçüm noktaları için “Topraklama Ölçüm Raporu” düzenlenmektedir:

Ana Dağıtım Panosu: PDB bağlantısı, topraklama iletkeni direnci tespiti ve ilave korumanın ölçümü
Monofaze ve Trifaze Prizler: RCD veya sigorta açma beyan akımı referans alınarak ölçülen değerlerle karşılaştırma
Elektrikli Motor ve Makine Gövdeleri: Topraklama barasına bağlantıları ve koruma elemanı açma beyan akımına göre uygunluk tespiti
Tali Dağıtım Panoları: PDB bağlantısı ve doğrudan dokunmaya karşı ilave korumanın tespiti ve ölçümü
Diğer Son Tüketici Noktaları: RCD veya sigorta açma beyan akımı referans alınarak ölçülen değerlerle karşılaştırma
Trafo Koruma Topraklaması: Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliği gereğince hesaplama ve ölçüm
Trafo İşletme Topraklaması: TEDAŞ şartnameleri referans alınarak 3 uçlu karşılaştırma yöntemi ile ölçüm

Ölçümlerde Kullanılan Cihazlar ve Güvenlik

Firmamız, ölçümler sırasında en güvenilir elektriksel ölçü aletlerini kullanarak kalite ve güveni ön planda tutmaktadır. Kullanılan cihazlar arasında şunlar bulunmaktadır:

Fluke 1663 Tesisat Test Cihazı: Topraklama kazığı kullanmadan prizden ölçüm alarak topraklama direncini saptayabilir.
Flir Termal Kamera: Termal ölçümleri güvenilir ve hassas bir şekilde yapar.
HT Italia Vega-78 Güç Kalitesi Analizörü: Elektrik tesisat kontrolünde akım ve gerilim harmoniklerini ölçer ve kayıt altına alır.

Bu cihazlar, elektrikli aletlere zarar vermeden güvenli bir şekilde ölçüm yapılmasını sağlar. Ayrıca, kaçak akım rölesi açma süresi ve akımı gibi kritik ölçümler de yapılabilir.

Sonuç

Topraklama ölçümleri, hem elektriksel güvenliğin sağlanması hem de yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi açısından büyük önem taşır. Düzenli aralıklarla yapılması gereken bu ölçümler, uzman kişiler tarafından uygun cihazlar kullanılarak gerçekleştirilmelidir. Doğru bir şekilde yapılan topraklama ölçümleri, elektrik tesisatlarının güvenliğini arttırarak olası kazaların önüne geçilmesine yardımcı olur.